Niedozwolone (abuzywne) zapisy w umowach ubezpieczeniowych

Facebook

Twitter

Linkedin

Umowa zawarta z ubezpieczycielem stanowi fundament wzajemnych relacji i zobowiązań

Pomimo ścisłych regulacji oraz nadzoru nad sektorem ubezpieczeniowym – klienci poszczególnych podmiotów powinni wykazać się czujnością względem stosowania w przedstawianych im umowach klauzul niedozwolonych.

Klauzula abuzywna czyli zawierająca niedozwolone postanowienia umowne – jest regulowana na bazie  art. 385¹ Kodeksu cywilnego. Tyczy się ona zapisów w umowie pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą, które nie były uzgadniane bezpośrednio a naruszają dobre obyczaje, interes klienta lub są dla niego jednoznacznie szkodliwe/niekorzystne.

Aby klauzula została formalnie uznana za abuzywną, musi zostać spełniona jedna z dwóch przesłanek:

• wzajemne prawa i obowiązki stron umowy są sprzeczne z dobrymi obyczajami,
• rażąco narusza się interes konsumenta.

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta prowadzi rejestr tego typu abuzywnych klauzul, które mogą służyć jako wsparcie w dochodzeniu swoich praw oraz ochronie przed zawarciem umowy nie w pełni zgodnej z przepisami prawa.

Ubezpieczyciele są oczywiście świadomi istnienia klauzul niedozwolonych i choć od strony prawnej nie pojawiają się one w umowach, mechanizmy je imitujące mogą realnie wystąpić. W przypadku stwierdzenia bliźniaczo brzmiącego sformułowania do zapisu już widniejącego w rejestrze klauzul niedozwolonych – dany spór rozstrzygany jest na korzyść konsumenta.

Wśród ogólnych wyznaczników uznania zapisów za abuzywne można wymienić:

• ograniczenie lub całkowite wyłączenie odpowiedzialności za szkodę względem konsumenta,
• ograniczenie lub całkowite wyłączenie odpowiedzialności za niezrealizowane lub błędnie wykonanie postanowień umowy,
• zawarcie postanowień co do których konsument nie miał świadomości w momencie podpisania umowy,
• przekazanie praw i obowiązków wynikających z umowy podmiotowi trzeciemu bez zgody konsumenta.

Przykłady klauzul niedozwolonych w umowach ubezpieczeniowych

Klauzula #1244

„Jeżeli została udzielona zniżka składki z tytułu zastosowania zabezpieczeń antywłamaniowych, a zabezpieczenie to w momencie powstania szkody (…) nie zadziałało (…), Ubezpieczyciel może zmniejszyć odszkodowanie o procent udzielonej zniżki”.

Fragment uzasadnienia sądu:

“Pozwany natomiast, w ocenie Sądu, powinien przyjąć na siebie ryzyko związane z niezadziałaniem zabezpieczenia antywłamaniowego z przyczyn technicznych, pomimo dochowania należytej staranności przez ubezpieczającego. Przerzucanie takiego ryzyka na konsumenta, który w związku z zainstalowaniem urządzeń zabezpieczających ponosi określone nakłady jest, zdaniem Sądu, niedopuszczalne“.

Pełna treść uzasadnienia

Klauzula #1244

„Towarzystwo Ubezpieczeń Compensa nie odpowiada za szkody powstałe w okolicznościach innych niż podane w zgłoszeniu szkody”.

Fragment uzasadnienia sądu:

“Kwestionowane postanowienie takiego zastrzeżenia nie zawiera, pozwala więc pozwanemu na odmowę wypłaty odszkodowania w każdym przypadku stwierdzenia, że szkody powstałe w okolicznościach innych niż podane w zgłoszeniu szkody -więc również w przypadkach, w których niedopełnienie obowiązku w żaden sposób nie przyczyniło się do powstania szkody“.

Pełna treść uzasadnienia

Klauzula #1307

„Zwrot składki nie przysługuje, jeśli Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji Warta wypłaciła ubezpieczonemu odszkodowanie bądź może być zobowiązana do wypłaty odszkodowania”.

Fragment uzasadnienia sądu:

“Klauzula o treści „zwrot składki nie przysługuje, jeśli Warta wypłaciła ubezpieczonemu odszkodowanie bądź może być zobowiązana do wypłaty odszkodowania.” jest niezgodna z art. 3853pkt 22 oraz art. 385’§lk.c. Wprawdzie pozwana słusznie podniosła, że Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych przewiduje podobny zapis, zgodnie z którym zwrot składki nie przysługuje, jeżeli szkoda, za którą zakład ubezpieczeń wypłacił lub jest zobowiązany wypłacić odszkodowanie (…) nastąpiła w okresie poprzedzającym rozwiązanie umowy (…). Należy jednak zauważyć, że kwestionowana klauzula nie posługuje się analogicznym do ustawowego sformułowaniem „wypłacił lub jest zobowiązany wypłacić odszkodowanie” lecz niejasnym sformułowaniem” wypłaciła ubezpieczonemu odszkodowanie bądź może być zobowiązana do wypłaty odszkodowania”. Użycie niejasnego sformułowania „może być zobowiązana do wypłaty odszkodowania” powoduje, ze postanowienie to należy uznać za sprzeczne z art. 3853pkt 22 oraz art. 3851§lk.c. nadto należy stwierdzić, że postanowienie powyższe wyłącza możliwość domagania się przez ubezpieczającego zwrotu części składki, jeśli pozwana wypłaciła odszkodowanie w wysokości stanowiącej choćby znikomą część sumy ubezpieczenia w sytuacji powstania szkody częściowej, co należy uznać za sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszające interesy konsumentów“.

Pełna treść uzasadnienia

Czym skutkuje uznanie klauzuli za abuzywną?

Od strony zobowiązań wynikających z umowy – klauzule abuzywne nie są wiążące dla konsumenta i nie powodują skutków prawnych.

Osoba poszkodowana przez ubezpieczyciela może poprosić sąd o zbadanie konkretnej klauzuli w kontekście wzoru umowy. Na mocy wyroku uznającego klauzulę za abuzywną – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Warszawie zakazuje jej stosowania w umowach zawieranych pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą. Klauzula zostaje następnie umieszczona w rejestrze UOKiK.

Co istotne, wyrok ma wpływ nie tylko na indywidualnego konsumenta wnoszącego pozew lecz również wszystkich innych klientów ubezpieczyciela, którzy zawarli umowę z wadliwym sformułowaniem.